نرخ ارز شناور چیست؟
در ماه جولای 1944، استاندارد طلایی برای ارزها توسط کنفرانس برتون وودز از 44 کشور متحد جنگ جهانی دوم ایجاد شد. این کنفرانس همچنین صندوق بین المللی پول (IMF)، بانک جهانی و یک سیستم نرخ ارز ثابت طلا را با قیمت 35 دلار در هر اونس ایجاد کرد. کشورهای شرکت کننده، ارزهای خود را به دلار آمریکا متصل کردند و دلار آمریکا را به عنوان ارز ذخیره ای تعیین کردند که از طریق آن سایر بانک های مرکزی ممکن است از آن برای تثبیت یا تعدیل نرخ بهره بر روی ارزهای خود استفاده کنند. بعداً در سال 1967 یک شکاف بزرگ در سیستم آشکار شد، زمانی که افزایش قیمت طلا و حمله به پوند انگلیس منجر به کاهش ارزش پوند به میزان 14.3٪ شد. در نهایت، دلار آمریکا در سال 1971 در دوران ریاست جمهوری ریچارد نیکسون از استاندارد طلا حذف شد و پس از مدت کوتاهی در سال 1973، این سیستم به طور کامل فروپاشید. در این راستا، ارزهای شرکت کننده باید آزادانه شناور می شدند.
شکست استاندارد طلا و تأسیس برتون وودز منجر به چیزی شد که «سیستم نرخ ارز شناور» نامیده می شود. سیستمی که در آن قیمت ارز یک کشور توسط بازار ارز و عرضه و تقاضای نسبی سایر ارزها تعیین می شود. بر خلاف نرخ ارز ثابت، نرخ ارز شناور توسط محدودیت های تجاری یا کنترل های دولتی محدود نمی شود.
تصویری که حوزه های قضایی و سیستم نرخ ارز آنها را نشان می دهد
تعدیل نرخ ارز
در سیستم نرخ ارز شناور، بانک های مرکزی به منظور تعدیل نرخ ارز، ارزهای محلی خود را خرید و فروش می کنند. هدف از این تعدیل ایجاد ثبات در بازار یا دستیابی به تغییر سودمند در نرخ ارز است. ائتلاف بانک‌های مرکزی، مانند بانک‌های کشورهای گروه هفت (کانادا، فرانسه، آلمان، ایتالیا، ژاپن، بریتانیا، و ایالات متحده)، اغلب با یکدیگر همکاری می‌کنند تا تأثیر تعدیل‌های خود را بر نرخ‌های ارز تقویت کنند. با این حال اغلب کوتاه مدت است و همیشه نتایج مطلوب را ارائه نمی دهد.
یکی از برجسته‌ترین نمونه‌های مداخله ناموفق در سال 1992 اتفاق افتاد، زمانی که جرج سوروس، سرمایه‌دار، حمله هماهنگ به پوند بریتانیا را رهبری کرد. از اکتبر 1990، مکانیسم نرخ ارز اروپا (ERM) نزدیک به تکمیل بود. در همین حال، بانک انگلستان به دنبال محدود کردن نوسانات پوند انگلیس بود و به دلیل توانایی خود در تسهیل یورو پیشنهادی، پوند نیز در مکانیسم نرخ ارز اروپا گنجانده شد. سوروس با هدف مقابله با آنچه که او به عنوان نرخ بیش از حد برای پوند در نظر می گرفت، یک حمله هماهنگ موفقیت آمیز انجام داد که منجر به کاهش اجباری ارزش پوند انگلیس و خروج آن از ERM شد. عواقب این حمله برای خزانه داری بریتانیا حدود 3.3 میلیارد پوند هزینه داشت در حالی که سوروس در مجموع یک میلیارد دلار درآمد داشت.
بانک‌های مرکزی همچنین می‌توانند با افزایش یا کاهش نرخ‌های بهره، تعدیل‌های غیرمستقیم در بازار ارز انجام دهند تا بر جریان سرمایه‌گذاران به کشور تأثیر بگذارند. سابقه تلاش برای کنترل قیمت‌ها در محدوده‌های محدود نشان داده است که این همیشه کارساز نیست، بنابراین بسیاری از کشورها اجازه می‌دهند ارزهای خود آزادانه شناور شوند و از ابزارهای اقتصادی برای هدایت نرخ ارز خود در بازار مبادلات استفاده کنند.
مداخله دولت چین در نرخ ارز از طریق بانک مرکزی آن، بانک خلق چین (PBOC) نیز مشهود است - بانک مرکزی مرتباً در نرخ ارز خود مداخله می کند تا یوان را کم ارزش نگه دارد. برای دستیابی به این هدف، PBOC یوان را به سبدی از ارزها متصل می کند تا ارزش آن را کاهش دهد و صادرات چین را ارزان تر کند. با توجه به اینکه دلار آمریکا بر سبد ارزها تسلط دارد، PBOC تضمین می کند که با خرید سایر ارزها یا اوراق قرضه خزانه داری ایالات متحده، یوان را در محدوده تجاری 2 درصد در اطراف دلار آمریکا حفظ می کند. همچنین برای حفظ این محدوده، یوان را در بازار آزاد منتشر می کند. با این کار عرضه یوان را افزایش داده و عرضه سایر ارزها را محدود می کند.
تفاوت بین نرخ ارز شناور و ثابت
در مقایسه با نرخ ثابت، نرخ‌های ارز شناور کارآمدتر، منصفانه‌تر و آزادتر دیده می‌شوند. در مواقع عدم اطمینان اقتصادی، زمانی که بازارها ناپایدار هستند، داشتن سیستم‌های نرخ ارز ثابت، که در آن ارزها ثابت هستند و نوسانات قیمت بسیار کمتر است، می‌تواند مفید باشد. کشورهای در حال توسعه و اقتصادهای در حال توسعه اغلب برای تثبیت ارزهای خود به دلار آمریکا متکی هستند. با انجام این کار، آنها می توانند احساس ثبات ایجاد کنند، سرمایه گذاری را افزایش دهند و تورم را کاهش دهند. یک بانک مرکزی نرخ ارز محلی خود را با خرید و فروش ارز خود در بازار ارز به جای ارز ثابت نگه می دارد. به عنوان مثال، اگر مشخص شود که ارزش یک واحد پول محلی معادل 3 دلار آمریکا است، بانک مرکزی باید اطمینان حاصل کند که بتواند آن دلار را در زمان مورد نیاز به بازار عرضه کند. برای اینکه بانک مرکزی بتواند نرخ را حفظ کند، باید سطح بالایی از ذخایر خارجی را در اختیار داشته باشد که بتوان از آن برای آزادسازی (یا جذب) وجوه اضافی در (یا خارج) بازار استفاده کرد تا از عرضه مناسب پول و کاهش نوسانات بازار اطمینان حاصل شود.
نرخ شناور
برخلاف نرخ ثابت، نرخ ارز شناور «خود تصحیح‌شونده» است و توسط بازار خصوصی از طریق سفته‌بازی‌ها، عرضه و تقاضا و عوامل دیگر تعیین می‌شود. و تفاوت در نرخ‌های بهره بین کشورها در حالی که تغییرات در قیمت‌های کوتاه‌مدت ارز نشان‌دهنده فاجعه‌ها، سفته‌بازی‌ها و عرضه و تقاضای روزانه ارز است.به عنوان مثال، اگر تقاضا برای یک ارز کم باشد، ارزش پول کاهش می‌یابد. بنابراین، کالاهای وارداتی گران‌تر می‌شوند و تقاضا برای کالاها و خدمات داخلی را تحریک می‌کنند که به نوبه خود باعث ایجاد اشتغال بیشتر و خود اصلاحی بازار می‌شود.
در یک رژیم ثابت، فشارهای بازار می‌تواند بر تغییرات نرخ ارز نیز تأثیر بگذارد، بنابراین در واقعیت، هیچ ارزی کاملاً ثابت یا شناور نیست. گاهی اوقات، وقتی یک ارز خانگی ارزش واقعی خود را در برابر ارز ثابت خود منعکس می کند، ممکن است یک بازار زیرزمینی (که بیشتر منعکس کننده عرضه و تقاضای واقعی است) ایجاد شود. این امر بانک مرکزی کشور را وادار می کند تا نرخ رسمی را تغییر یا کاهش دهد تا نرخ آن با نرخ غیررسمی مطابقت داشته باشد و در نتیجه فعالیت بازارهای غیرقانونی متوقف شود.
در رژیم‌های شناور، بانک‌های مرکزی ممکن است مجبور شوند با اعمال تدابیری برای تضمین ثبات و اجتناب از تورم، در شرایط افراطی در بازار مداخله کنند. با این حال، نادر است که بانک مرکزی یک رژیم شناور دخالت کند.
تاثیر نوسانات ارز بر نرخ ارز شناور
اثر اقتصادی
نوسانات ارز تاثیر مستقیمی بر سیاست پولی یک کشور دارد. اگر نوسانات ارز ثابت باشد، می تواند بر بازار برای تجارت خارجی و داخلی تأثیر نامطلوب بگذارد.
تاثیر بر کالاها و خدمات
اگر پول محلی ضعیف شود، کالاهای وارداتی در مقایسه با کالاهای داخلی هزینه بیشتری خواهند داشت و هزینه مستقیماً بر دوش مصرف کنندگان خواهد بود. در مقابل، به یک ارز ثابت، مصرف کنندگان توانایی خرید کالاهای بیشتری را خواهند داشت. به عنوان مثال، قیمت نفت تحت تأثیر نوسانات بزرگ در بازار بین المللی قرار دارد و تنها ارزهای ثابت ممکن است بتوانند تأثیر نوسانات قیمت را تحمل کنند.
تاثیر بر کسب و کار و شرکت ها
نوسانات ارز بر هر نوع کسب و کاری تأثیر می گذارد، به ویژه مشاغلی که در تجارت فرامرزی یا جهانی درگیر هستند. حتی اگر شرکت مستقیماً کالاهای خارجی را نمی فروشد یا خریداری نمی کند، نوسانات نرخ ارز بر هزینه کالاها و خدمات آنها تأثیر می گذارد.
مزیت نرخ ارز شناور به شرح زیر است
- جریان آزاد ارز
برخلاف نرخ ارز ثابت، در سیستم نرخ ارز شناور، ارزها می توانند آزادانه معامله شوند. بنابراین اجرای سیستم های مدیریت مستمر برای دولت ها و بانک ها ضروری نیست.
- از نظر تراز پرداخت ها (BOP)، ثبات وجود دارد
در علم اقتصاد، تراز پرداخت‌ها بیانیه‌ای است که نشان می‌دهد در یک دوره زمانی، چه مقدار بین نهادهای یک کشور و نهادهای سایر نقاط جهان مبادله شده است. اگر در آن بیانیه عدم تعادل وجود داشته باشد، نرخ ارز به طور خودکار تغییر می کند. کشوری که عدم تعادل آن کسری است، شاهد کاهش ارزش پول خود خواهد بود، صادرات آن ارزان تر می شود و باعث افزایش تقاضا و در نهایت به تعادل رسیدن BOP می شود.
- عدم نیاز به ذخایر ارزی زیاد
در مورد نرخ ارز شناور، بانک‌های مرکزی ملزم به نگه‌داشتن ذخایر ارزی بزرگ برای پوشش ریسک نیستند. بنابراین می توان از این ذخایر برای واردات کالاهای سرمایه ای و ارتقای رشد اقتصادی استفاده کرد.
- بهبود کارایی بازار
مبانی اقتصاد کلان یک کشور می تواند با بهبود کارایی بازار، بر نرخ ارز شناور و جریان پرتفوی بین کشورهای مختلف تأثیر بگذارد.
- محافظت در برابر تورم واردات
کشورهایی که نرخ ارز ثابت دارند، از طریق مازاد در تراز پرداخت‌ها یا قیمت‌های واردات بالاتر، تورم را وارد می‌کنند. با این حال، کشورهایی که دارای نرخ ارز شناور هستند، این چالش را تجربه نمی کنند.
نرخ ارز شناور از محدودیت های خاصی رنج می برد
- خطر نوسانات بازار
نرخ های شناور مبادله ای در معرض نوسانات قابل توجه و نوسانات زیادی هستند، بنابراین ممکن است یک ارز خاص در برابر ارز دیگری تنها در یک روز معاملاتی کاهش یابد. همچنین قابل ذکر است که نمی توان نرخ ارز شناور را از طریق مبانی کلان اقتصادی توضیح داد.
- اشکال در رشد اقتصادی
عدم کنترل نرخ ارز شناور ممکن است منجر به محدود شدن رشد و بهبود اقتصادی شود. در صورت انحراف منفی در نرخ ارز، چنین رویدادی پیامدهای اقتصادی جدی به همراه خواهد داشت. به عنوان مثال، در افزایش نرخ مبادله دلار به یورو، صادرات از ایالات متحده به منطقه یورو پرهزینه تر خواهد بود.
- مسائل موجود ممکن است بدتر شود
زمانی که کشوری با مشکلات اقتصادی مانند بیکاری یا تورم بالا مواجه است، نرخ ارز شناور ممکن است این مسائل را تشدید کند. به عنوان مثال، کاهش ارزش پول یک کشور در زمانی که تورم از قبل بالا است، ممکن است باعث افزایش تورم شود و ممکن است به دلیل افزایش قیمت تمام شده کالا، حساب جاری کشور را بدتر کند.
- نوسانات بالا
این سیستم باعث می شود ارزهای شناور به شدت نوسان داشته باشند. در نتیجه به طور مستقیم یا غیرمستقیم بر سیاست های تجاری کشور تأثیر می گذارند. اگر نوسانات مطلوب باشد، نرخ ارز شناور می تواند هم برای کشور و هم برای سرمایه گذاران مفید باشد، اما به دلیل ماهیت نوسان آن، سرمایه گذاران ممکن است نخواهند ریسک بیشتری را متحمل شوند.
